Cây ba gạc có tên gọi khoa học là
Rauwolfia verticillata (Lour) Baill, thuộc họ trúc đào (Apocynaceae). Cây ba gạc trong dân gian còn có tên gọi khác là cây lạc toọc, la
phù mộc.
 |
Cây Ba gạc - Cây thuốc nam hay
|
Cây ba gạc có đặc điểm cây
cao 1m – 1,50m; thân nhẵn, trên mặt thân và cành nhỏ có những lỗ sần nhỏ của bì
khổng. Lá mọc đối, nhưng thường mọc vòng, mỗi mấu ba lá. Mặt lá nhẵn bóng,
mép lá nguyên, dài chừng 4 – 15 cm, rộng
2 – 5 cm hình lưỡi mác, hai đầu nhọn, khi bấm có nhựa mủ chảy ra. Hoa hình ống,
phình ở họng, ống thường hơi cong, có 5 cánh màu trắng. Quả hình trứng dài, khi
chín có màu đỏ tươi. Hoa nở vào tháng 4 – 7, có quả tháng 5- 11. Cần phân biệt
với cây Ba gạc Ấn Độ (Rauwolfia serpentina Benth), họ Trúc Đào. Cây này nhỏ hơn,
ít cành, hoa màu hồng hay tím hồng, mọc thành chùm. Quả chín màu tím đen.
 |
| Hoa cây ba gạc |
Cây ba gạc thường mọc hoang ở miền rừng núi Cao Lạng, Hoàng Liên Sơn,
Hà Nam Ninh, Thanh Hóa.
Bộ phận dùng, chế biến, bảo quản.
Vỏ rễ. Rễ hình trụ thường cong
queo, ít phân nhánh, dài 5 – 20cm, đường kính từ 0,5 – 2,5cm. Mặt ngoài màu vàng
nhạt, có khi màu nâu gio, hơi có vết nhăn dọc và ngang. Lớp vỏ dễ bị bong ra, để
lộ phần gỗ màu vàng nhạt. Rễ cứng chắc, khó bẻ, vết bẻ màu xám trắng, gỗ mịn. Mùa
thu hái vào khoảng tháng 10 – 12.
Chế biến sơ bộ: khi trời khô ráo,
đào rễ về, chặt bỏ đoạn gốc, rồi đem phơi hay sấy tới khô. Không được ngâm, rửa
nước, không được làm mất vỏ rễ.
Vỏ rễ cây Ba gạc tán bột cho mịn,
dùng cồn 70 độ chiết theo nguyên tắc ngân nhỏ giọt, pha thêm glyxerin để có
dung dịch chứa 1,5% ancaloit toàn phần và 10% glyxerin. Hoặc nấu cao Ba gạc 1g
cao = 1g vỏ rễ (xem dược điển tập I).
Cây ba gạc qua sơ chế cần được bảo quản nơi khô ráo.
Thành phần hóa học cây ba gạc chủ
yếu có ancaloit với các hoạt chất như: resecpin, secpentin, ajmalixin và một số
ancaloit khác.
Công dụng, cách dùng, liều lượng
khi sử dụng cây Ba gạc làm thuốc
 |
| Quả của cây ba gạc |
Cây Ba gạc chủ yếu dùng để điều trị các bệnh tăng huyết áp, thần
kinh, sốt rét, lở ngứa ngoài da và ban độc. Dùng dạng cao, cồn chứa 1,5%
ancaloit toàn phần. Liều trung bình người lớn 1 ngày 3 lần uống, mỗi lần 20 giọt,
uống luôn 1 – 2 tuần lễ, sau hạ xuống 15 giọt, sau cùng hạ xuống 10 giọt. Có thể
nghỉ 2 – 4 tuần rồi dùng lại khi cần thiết.
Chú ý: Trong trường hợp suy tim,
viêm phế quản, hen suyễn, tắc mạch, loét dạ dày tá tràng nên dùng cẩn thận
(Sưu tầm: Blog Thuốc Nam)
Đăng nhận xét